Stok neden tutulur?

Tedarik zinciri yönetimi kapsamında stok tutmanın çok çeşitli sebepleri vardır.

Bu sebeplere bazı örnekler:

 - Müşteriye sunulan hizmetin düzeyini korumak veya artırmak

 - Satın alma, üretim ve dağıtım maliyetlerini düşürmek

 - Makine, ekipman ve işçi kapasite kullanımını yüksek seviyelerde tutmak

 - Talepteki ve hazır etme sürelerindeki değişkenliklerle baş edebilmek

 - Dönemsel talepleri karşılayabilmek, vb. olarak sıralanabilir.
 

Stok yönetiminin temel amaçları nelerdir?

Müşteri taleplerini veya siparişlerini zamanında ve eksiksiz şekilde karşılama başarısı (OTIF, On Time In Full), kurumun sunduğu hizmet düzeyi (service level) olarak ifade edilir.

Özellikle stoğa üretim yapan kurumlarda hizmet düzeyi, stokların ihtiyaç anında mevcutta olması ile doğru orantılıdır.

Siparişe üretim yapan kurumlarda ise hazırda bulundurulması gereken hammadde veya yarı mamul stokları söz konusu olabilmektedir.

Tedarik zinciri operasyonları ile zamanlı şekilde  temin edilmiş, işlenmiş veya saklanmış olan stoklar, müşteri talebine hızlı cevap vermenin anahtarı olduğundan satışları olumlu yönde etkileyecektir.

Öte yandan zamanında ve doğru miktarlarda hazır edilmemiş olan stoklar yüzünden müşteri memnuniyeti düşecek ve satış kayıpları söz konusu olabilecektir.

Stok maliyetleri nelerdir?

Stok oluşturmak ve saklamak çeşitli maliyetleri de beraberinde getirir.

Bu maliyetler stokların satın alınması, işlenmesi (üretim), depolanması süreçlerinden, fırsat maliyetlerinden ve genel giderlerden kaynaklanır.

Satın alma kapsamında sipariş açma, işleme, vb. takip ve kontrol maliyetleri ile taşıma, gümrük, vb. maliyetler düşünülmelidir.

İşleme sırasında kaynak kullanımlarından, planlama ve kontrol faaliyetleri kaynaklı maliyetler stok maliyetleri olarak değerlendirilebilir.

Başlıca depolama maliyetleri ise stoklara ilişkin sermaye, depo alanı ve risk (eskime, bozulma) maliyetleri olarak özetlenebilir.

Stok optimizasyonu ne anlama gelir?

Stok optimizasyonu hem hizmet düzeyi hedeflerini karşılamak hem de toplam stok maliyetlerini minimize etmek olarak tanımlanabilir.

Hizmet düzeyini artırmak, daha fazla stok tutulması ve dolayısıyla maliyetlerin artması ile sağlanabilmektedir. %100 müşteri memnuniyeti ve hizmet düzeyi sağlayabilmek ise çoğu zaman kurumlar için imkansız veya yüksek maliyetlerden dolayı kaçınılan bir yaklaşımdır.

Bu doğrultuda satın alma, üretim, depolama ve sevk operasyonları boyunca oluşturulacak ve saklanacak stokların türlerinin ve miktarlarının zamana bağlı olarak belirlenmesi önemli bir yönetim kararıdır ve stok optimizasyonunun başlıca  konusudur.

Hammadde, yarı mamul ve mamul stoklarının optimizasyonu sırasında satın alma, üretim, depolama, sevkiyat, vb. faaliyetlere özgü kısıtlar, kaynak kapasiteleri ile sabit veya değişken maliyetler de stok optimizasyonu sırasında göz önünde bulundurulması gereken unsurlar arasındadır.

Stok maliyetleri nasıl düşürülür?

Stok maliyetlerinin sadece mevcut stok seviyelerine bakılarak düşürülmesi mümkün değildir.

Kurum genelinde satış, lojistik, üretim ve satın alma süreçlerinin verdikleri kararlar doğrultusunda stoklar oluşur veya tüketilir.

Stoğu tutulması gereken stok kalemlerinin (SKU, Stock Keeping Unit) neler olduğu ve ilgili stok seviyelerinin ne olması gerektiği konusunda bir analiz ve değerlendirme yapılmalıdır.

Bu değerlendirme sırasında müşterilerin hangi ürünlere ne düzeyde talep gösterdiğini işaret eden stok hareketleri ile geleceğe dönük öngörüler ve varsa talep trendlerinin belirlenmesi gerekir.

Kurumun satış, pazarlama, promosyon gibi talep oluşturan fonksiyonları ile bu talebi karşılamakla yükümlü satın alma, üretim, depolama ve sevkiyat gibi tedarik zinciri operasyonları arasında karlılık hedefleri ve kurumsal stratejiler doğrultusunda denge kurulması, kurumda stok optimizasyonunu sağlayacaktır.

Stok planlama, kurumsal kaynak planlamanın neresindedir?

Kurumsal kaynak planlama (Enterprise Resource Planning, ERP) kurumların ana iş süreçlerinin birbiri ile entegre ve koordine olacak biçimde yönetimi olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda ana iş süreçleri satış, üretim, tedarik zinciri, satın alma, finans, İK, vb. olarak özetlenebilir.

Tedarik zinciri yönetimi, genel olarak stokların oluşturulması ve yönetimi üzerinedir. Üretim planlama, talep planlama ve malzeme planlama süreçlerinin stoklardan bağımsız düşünmek mümkün değildir.

Tedarik zinciri yönetimi ve stok planlamada mükemmellik hedefleyen kurumların belli başlı fonksiyonel planlama süreçlerine ihtiyacı vardır.

Bu süreçler ana hatları ile aşağıda özetlenmiştir.

Bu fonksiyonlar ile ilgili detaylı bilgi için, Makale: 'Tedarik Zinciri Yönetiminde Mükemmellik nedir?'

Kurumların öncelikli olarak yapmaları gereken, mevcut tedarik zinciri yönetim süreçlerinin eksiklerini ve ihtiyaçlarını belirlemek, sonrasında da süreçlerini nasıl yapılandırması gerektiğini kurgulamaktır.

Optimum Planlama, tedarik zinciri planlama süreçlerinde mükemmellik odaklı eğitimler ile danışmanlık hizmetleri sunmaktadır.

Dr. İlker Güçlü   |   Kurucu, Optimum Planlama   |  Özgeçmiş için tıklayınız.

İlk yayınlanma: 5 Şubat 2018, revizyonlar ve içerik zenginleştirme: 3 Ekim 2018

Bu yazı, genel bilgi amaçlıdır. Sözü edilenler her kurum için geçerli olmayabilir.

Eğitim İçeriği

Tedarik Zinciri Yönetiminin Temelleri

eğitim programı (V1.0TR)

1. Gün:

Tedarik Zinciri Stratejileri,Talep Planlama ve S&OP

2. Gün:

Üretim ve Malzeme Planlama, Stok Yönetimi, Satın Alma

3. Gün:

Üretim Çizelgeleme, Takip ve Depo Yönetimi

4. Gün:

Sevkiyat, Kalite Yönetimi ve Yalın Üretim

Üretimde Genel Planlama ve Çizelgeleme

eğitim programı (V6.0TR)

1. Gün:

Üretim Planlama
ve Sipariş Yönetimi

2. Gün:

Malzeme ve Kapasite
Planlama

3. Gün:

İş Akışlarını
Detay Çizelgeleme

4. Gün:

İleri Algoritmalar ile Detay Çizelgeleme